مقدمه: آیا ما تنها هستیم؟
از هزاران سال پیش، وقتی انسان‌ها به آسمان پرستاره نگاه می‌کردند، این پرسش در ذهنشان شکل می‌گرفت: آیا جهان‌های دیگری هم وجود دارد؟ آیا جایی در دل کهکشان‌ها، سیاره‌هایی شبیه زمین ما پیدا می‌شوند؟امروز، با وجود تلسکوپ‌های قدرتمندی مثل کپلر، (Transiting Exoplanet Survey Satellite) به اختصار TESS و جیمز وب، پاسخ این پرسش بیش از هر زمان دیگری به جواب بله نزدیک شده است. دانشمندان نه تنها صدها سیاره‌ی دوردست رت کشف کرده‌اند، بلکه بعضی از آن‌ها ویژگی‌هایی دارند که آن‌ها را به «دوقلوهای زمین» یا حتی «خانه‌های احتمالی آینده بشر» تبدیل کرده است.
چگونه سیارات شبیه زمین کشف می‌شوند؟
برای فهمیدن اینکه آیا سیاره‌ای شبیه
زمین هست یا نه، فقط این کافی نیست ببینیم دور یک ستاره می‌چرخد. دانشمندان باید بفهمند:
برای پاسخ به این پرسش‌ها، ستاره‌شناسان
از روش‌‌های هوشمندانه‌ای استفاده می‌کنند. یکی از مهم‌ترین روش‌ها روش گذر (Transit Method) است. وقتی سیاره‌ای از جلوی ستاره‌اش عبور می‌کند، نور ستاره کمی
کم می‌شود؛ مثل اینکه پروانه‌ای از جلوی لامپ رد شود. همین افت نور کوچک، سرنخی از
وجود یک دنیا در آن سوی آسمان به ما می‌دهد و این خیلی شگفت‌انگیز است.
بیایید با اسامی سیاراتی که بیشتر از همه به زمین شباهت دارند آشنا شویم:
🌍 Kepler-186f اولین زمین دیگر
کشف Kepler-186f در سال ۲۰۱۴ مثل یک انفجار عظیم علمی در دنیای نجوم و ستاره‌شناسی بود. این سیاره نخستین بار بود که به اندازه‌ی زمین و در منطقه‌ی قابل سکونت ستاره‌اش دیده شد و دانشمندان موفق به دیدن آن شدند. این کشف برای بسیاری از دانشمندان، مثل پیدا کردن قاره‌ای ناشناخته بود؛ مکانی که شاید روزی بتوانیم درباره‌ی دریاها و کوه‌هایش داستان بگوییم.
🌍 Kepler-452b زمین بزرگ‌تر
خیلی‌ها Kepler-452b را «پسرعموی زمین» می‌نامند. این ابر سیاره دور ستاره‌ای
شبیه خورشید می‌چرخد. شاید بزرگ‌تر و کمی متفاوت باشد، اما در دل خودش امیدی برای کشف
شرایط زندگی دارد. وقتی این سیاره معرفی شد، تیتر روزنامه‌ها پر شد از این خبر هیجان‌انگیز:
با عنوان «زمین دوم پیدا شد» و سروصدای زیادی به پا کرد.
🌍 TRAPPIST-1e رقص هفت‌گانه و خواهرانش
در فاصله‌ای نه‌چندان دور، ستاره‌ای کم
نور میزبان هفت سیاره است. سه‌تا از این سیارات در منطقه‌ی قابل سکونت ستاره‌ی خود
قرار دارند. تصور کنید هفت سیاره در یک رقص کیهانی، هرکدام با چهره‌ای متفاوت؛ بعضی
شاید یخی، بعضی شاید آبی، و یکی شبیه زمین. اگر به دنبال داستان علمی–تخیلی باشیم،
TRAPPIST-1 بهترین می‌تواند الهام باشد.
🌍 Kepler-442b یکی از بهترین نامزدها
دانشمندان این سیاره را یکی از امید بخش‌ترین
گزینه‌ها میان سیارات برای داشتن شرایط زندگی می‌دانند. به اندازه‌ای این سیاره شبیه
زمین است که برخی از دانشمندان آن را در صدر فهرست سیارات قابل سکونت قرار داده‌اند.
🌍 TOI-715 b و TOI-700 e کشفیات تازه
با تلاش تلسکوپ TESS، این دو سیاره به دنیای ما معرفی شدند. یکی کمی بزرگ‌تر از زمین، دیگری
تقریباً هم‌اندازه‌ی خانه‌ی ما. هر دو در منطقه‌ی قابل سکونت قرار دارند و به تازگی
توجه محققان را به خود جلب کرده‌اند. شاید نسل ما روزی خبرهای بزرگ‌تری از این دو همسایه‌ی
نوظهور بشنود.
🌍 Gliese 12 b همسایه‌ی نزدیک
در فاصله‌ای نه‌چندان دور از ما، سیاره‌ای
پیدا شده که از نظر اندازه خیلی به زمین شباهت دارد. چون فاصله‌اش کمتر است، دانشمندان
امیدوارند جیمز وب بتواند جو آن را با دقت بیشتری بررسی کند. تصور کنید اگر در آینده،
اولین نشانه‌های حیات فرازمینی درست در همین همسایه‌ی نزدیک دیده شود و ما شناخت بیشتری
از این سیاره پیدا کنیم.
🌍 LHS 1140 b دنیای آب‌ها
طبق تحقیقات این سیاره احتمالاً اقیانوس‌های
پهناور دارد. بعضی آن را «سیاره‌ی آبی» می‌نامند و از این نام شناخته شده. اگر واقعاً
آب در سطحش وجود داشته باشد، شانس وجود حیات بسیار بالا می‌رود. شاید در آینده، داستان‌های
ما درباره‌ی «دنیای آب‌ها» دیگر فقط خیال نباشد.
تحقیقات دانشمندان: از رؤیا تا واقعیت
تلسکوپ جیمز وب در حال بررسی جو این سیارات است؛ شاید با تحقیقات خود به‌زودی بخار آب یا نشانه‌های شیمیایی حیات را پیدا کند.
کاتالوگ جهانی سیارات قابل سکونت در دانشگاه پورتوریکو همیشه به‌روز می‌شود و فهرستی از سیارات امیدوارکننده ارائه می‌دهد که می‌توان مشاهده کرد.
پروژه‌های جهانی مثل KMTNet نشان داده‌اند که سیارات زمین مانند در کهکشان رایج‌تر
از چیزی هستند که قبلاً فکر می‌کردیم.
چرا کشف این دنیاها برای ما مهم است؟
این کشفیات فقط برای دانشمندان نیست. برای دانش‌آموزی که امشب از پنجره به آسمان نگاه می‌کند، این خبرها الهام‌بخش است. شاید همین الهام باعث شود او روزی اخترفیزیک‌دان یا فضانورد بزرگی شود.برای عموم مردم هم، دانستن اینکه «زمین تنها نیست» امید تازه‌ای می‌دهد؛ امید به اینکه جهان آفرینش سرشار از شگفتی است و آینده‌ای بزرگ در انتظار ماست.
زمین خانه‌ی نخستین، اما نه آخرین شاید روزی نسل‌های آینده روی Kepler-186f طلوع خورشید دیگری را ببینند، یا در اقیانوس‌های LHS 1140 b سفر کنند. اما تا آن روز، ما باید از زمین خودمان محافظت کنیم؛ چون فعلاً تنها خانه‌ی واقعی ماست.کشف سیارات شبیه زمین نه تنها دانش ما را گسترش می‌دهد و باعث می‌شود طور دیگری به جهان نگاه کنیم، بلکه تخیل و امید انسان را زنده نگه می‌دارد. هر بار که تلسکوپی خبر از یک «زمین دیگر» می‌دهد، گویی کیهان به ما می‌گوید: این تنها آغاز است.
(shimo)